بررسی جامع رابطه نامشروع و قوانین مجازات مرتبط با آن

مطابق با قانون، جرم رابطه نامشروع، از دسته جرائم منافی با عفت است که نیازی به شاکی خصوصی هم ندارد

رابطه نامشروع و اشکال مختلف آن به دفعات مختلف در قوانین ایران مورد اشاره واقع شده است و به طور مشخص در قانون مجازات اسلامی، به دفعات مختلف به آن پرداخته شده است. در این مطلب به جنبه‌های مختلف جرم رابطه نامشروع، مجازات رابطه نامشروع، رابطه نامشروع پیامکی، تفاوت رابطه نامشروع و زنا، راه‌های اثبات رابطه نامشروع و زنا و سایر مطالب مرتبط با رابطه نامشروع خواهیم پرداخت.

قوانین رابطه نامشروع

رابطه نامشروع در مقابل رابطه مشروع قرار دارد و منظور از آن رابطه بین زن و مرد نامحرمی است که مرزهای قانونی و شرعی رد کرده‌اند و خارج از حد مشخص شده با یکدیگر رابطه برقرار کرده‌اند. در قانون ایران، طبق ماده 637 قانون مجازات اسلامی، جرم رابطه نامشروع اینطور تعریف شده است: “چنانچه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا اعمال منافی عفت غیر از زنا مثل بوسیدن یا در آغوش گرفتن شوند، مجرم هستند”.

منظور از علقه زوجیت این است که زن و مردی که به سن بلوغ رسیده‌اند تنها در صورتی می‌توانند با هم رابطه داشته باشند که این رابطه با خواندن صیغه عقد مشروع شده باشد و در نتیجه تمام روابطی که خارج از علقه زوجیت باشد اگر خارج از حد قانونی باشد، مشمول مجازات جرم رابطه نامشروع می‌شود.

حکم رابطه نامشروع

پس از بررسی مفاهیم اولیه رابطه نامشروع به احکام آن می‌پردازیم. باید دانست رابطه نامشروع آثاری هم از جهت کیفری دارد و اگر معنای عام آن را لحاظ کنیم از لحاظ حقوق مدنی نیز دارای آثار است. در قانون مجازات در ماده 637 رابطه نامشروع غیر از زنا و حدود را نام برده است و زنا و لواط را هم در بخش حدود بررسی کرده است. در حقوق مدنی هم در ماده 1056 در باب لواط از آن سخن گفته و در برخی مواد دیگر از زنا و آثار حقوقی آن سخن گفته است و به همین دلیل مشخص است جرم رابطه نامشروع از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است و در نتیجه احکام رابطه نامشروع نیز بر حسب مورد متفاوت خواهد بود.

ماهیت جرم رابطه نامشروع؛ آیا شکایت رابطه نامشروع قابل گذشت است؟

رابطه نامشروع توسط قانونگذار جرم انگاری شده و انجام آن‌ را جرم دانسته و برای آن نیز‌ مجازات پیش‌ بینی کرده است. رابطه نامشروع از جمله جرایم منافی عفت است و به شکایت شاکی خصوصی نیازی ندارد. به عبارت دیگر، رابطه نامشروع به دلیل اینکه نظم و امنیت جامعه را بر هم می‌زند، جرمی غیرقابل گذشت است و در صورتی که شاکی خصوصی نداشته باشد و یا شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، تاثیری در مجازات مجرم ندارد و مجازات فرد را از بین نمی‌رود.
 

آیا رابطه نامشروع فقط زنا است؟

بدیهی است زنا از جمله روابط نامشروع است اما هر رابطه نامشروعی نیست. به بیان ساده‌تر، در تحقق جرم زنا، برقراری رابطه جنسی بین زن و مرد نامحرم به حدی که در قانون مشخص شده است، شرط اصلی است؛ ولی در جرم رابطه نامشروع لزوما رابطه جنسی برقرار نمی‌شود و یا میزان رابطه به اندازه‌ای نیست که عنوان زنا بر آن محقق شود. ماده 637 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 جرم زنا را تعریف و مجازات آن را نیز مشخص کرده است.

انواع رابطه نامشروع در قانون

ماده 637 قانون مجازات اسلامی رابطه نامشروع را به شرح ذیل تعریف می‌کند: “هرگاه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل (بوسیدن) یا مضاجعه (همبستری و باهم خوابیدن) شوند، به شلاق تا 99 ضربه محکوم می‌شوند و اگر عمل با عنف (زور و اجبار) و اکراه باشد فقط اکراه کننده تعزیر می‌شود”.

بنابراین چنانچه زن و مردی به یکدیگر محرم شرعی نباشند (اعم از ازدواج دائم یا موقت) و اعمالی را نظیر بوسیدن یکدیگر، گاها دست دادن، همخوابگی و مصادیقی از این قبیل را انجام دهند، به دلیل انجام افعال غیر اخلاقی و متعارض بودن با عفت، نظم، نفع و مصلحت جامعه، مجازات می‌شوند. اگر یکی از طرفین رابطه نامشروع به انجام عمل اجبار نماید و با زور و اکراه آن را انجام دهد به طوریکه خارج از اراده و رضایت وی باشد، جرم بر او محقق نیست و فقط شخصی که او را مجبور کرده مجازات می‌شود.

مصادیق رابطه نامشروع

با توجه به تعریف رابطه نامشروع، می‌توان مصادیق زیر را برای رابطه نامشروع بیان کرد:

- انجام اعمال منافات با عفت عمومی به غیر از زنا و ایجاد رابطه نامشروع

- ارتکاب به زنا با کمتر از 4 شاهد یا 4 مرتبه اقرار

- قرار گرفتن دو نفر مرد یا دو نفر زن برهنه در زیر یک پوشش مشترک

- اعمال شهوت در عمل بوسیدن

- حضور یافتن بانوان بدون حجاب شرعی در اماکن عمومی و دید انظار عمومی

- برپایی و تاسیس مراکز فساد

- تظاهر به انجام فعل حرام در دید عمومی

- استفاده از لباس‌ها و آرایشی که خود مسبب فساد شده و خلاف شرع باشد

- انتشار و پخش تصاویر مبتذل و کسب درآمد از طریق آن‌ها

احکام رابطه نامشروع؛ بررسی نکات مهم در زمینه جرم رابطه نامشروع

- منظور از رابطه نامشروع، هرگونه رابطه غیرشرعی بین زن و مرد یا دو زن و دو مرد می‌باشد.

- ضرورتی ندارد که عناصر یک ارتباط نامشروع از دو جنس مخالف باشند.

- در صورت اثبات سو نیت، در صورتی که عمل مصداق جرم حدی دیگری نداشته باشد، رابطه نامشروع تلقی می‌شود.

- در سیستم حقوقی و عرفی ایران، ازدواج فقط بین زن و مردی که خالی از موانع نکاح باشند، مشروع شمرده شده است و چیزی تحت عنوان رابطه دو هم جنس مشروع و قانونی نیست.

- در طرح شکایت از رابطه نامشروع و تعیین نوع اتهام و عمل مجرمانه، باید دقت بسیاری شود؛ چه بسا مواردی که شاکی با طرح این شکایت و عدم اثبات آن، خود را در معرض اتهام جرم قذف قرار دهد.

- زنا و لواط، فقط با شهادت چهار مرد و یا چهار بار اقرار مرتکب ثابت می‌شود پس اگر کسی، دیگری را به رابطه نامشروع و حتی زنا و لواط متهم کند و نتواند شهادت چهار مرد را ضمیمه شکایت خود کند، تحت عنوان قذف، به 80 ضربه شلاق حدی محکوم می‌شود.

- اعمال مادون زنا و بوسیدن و لمس کردن نیز از مصادیق بارز رابطه نامشروع هستند.

- شاکی در شکایت از جرم رابطه نامشروع یکی از زوجین یا مدعی العموم (دادستان) می‌باشند و دیگران فقط می‌توانند وقوع جرم را گزارش دهند.

- جرم رابطه غیر مشروع از جمله جرایم عمومی است و رضایت شاکی مانع از ادامه جریان رسیدگی نخواهد شد.

- وقتی که ابزار ارتباط نامشروع، ابزار و ادوات الکترونیکی و گوشی موبایل و فضای مجازی باشد، پلیس فتا مرجع تحقیق است.

راه اثبات زنا

تحقق جرم زنا و اثبات آن از دو منظر قابل بررسی است:

زنا به رضایت طرفین

منظر اول گویای این حقیقت است که عمل مجرمانه به رضایت طرفین و آگاهی به حرمت آن واقع می‌گردد. در این صورت قانون مجازات اسلامی طبق موازین شرع مقدس اسلام اثبات را بر پایه ادله زیر بیان می‌کند:

اقرار به زنا

هریک از طرفین خود به جرم ارتکابی اعتراف کند

بنابراین طبق قانون، هر گاه مرد یا زنی چهار بار نزد حاکم اقرار به زنا کند، محکوم به حد زنا خواهد شد و اگر کمتر از چهار بار اقرار باشد، تعزیر می‌شود.

شهادت شاهدان

گواهی شهود مبنی بر وقوع زنا مطابق قانون، زنا با شهادت چهار مرد عادل یا سه مرد عادل و دو زن عادل ثابت می‌شود.

علم قاضی به زنا

علمی که از طریق متعارف حاصل شود مثلا نظریه پزشک قانونی می‌تواند برای قاضی علم حاصل کند و طبق آن رای دهد، حتی اگر اقرار شخص به نظر قاضی صحیح نباشد می‌تواند بر اساس علم خود عمل کند.

وجود قراین و امارات؛ اثبات زنا با فیلم و عکس و پیامک

وجود فیلم، عکس، پیامک یا تماس می‌تواند از جمله نشانه‌هایی باشد که در تکمیل علم قاضی موثر است ولی نمی‌تواند به تنهایی مستند حکم قرار بگیرد؛ به عبارت دیگر صرف فیلم و عکس و پیامک و تماس مثبت جرم زنا نخواهد بود.

اثبات رابطه نامشروع

راه‌های زیادی برای اثبات اینگونه روابط وجود دارد مانند کارهایی همچون بررسی مکالمه‌های بین زن و مرد و همچنین پرینت گرفتن از آن‌ها، پرینت پیامک‌های بین زن و مرد، وجود تصاویر و یا فیلم و بررسی رابطه آن‌ها، اقرار، شهادت شهود و علم قاضی قابل اثبات است.

البته در چنین پرونده‌هایی علم قاضی بسیار مهم است و همچنین پذیرفتن این مسئله به قاضی نیز بستگی خواهد داشت و قاضی باید تمام جوانب و شرایط را در نظر بگیرد و گاهی ممکن است که این موضوع را بپذیرد.

اثبات رابطه نامشروع با پرینت مکالمات و پیامک

در حال حاضر، قاضی می‌تواند دستور شنود مکالمات و دریافت پرینت پیامک‌ها را در این پرونده‌ها بدهد و این موضوعی است که در رویه فعلی قضایی اتفاق می‌افتد و قضات به مخابرات دستور ارسال متن پیامک‌های رد و بدل شده بین متهمین و یا پرینت تماس‌های آن‌ها را می‌دهد که البته بیشتر در مواردی است که شاکی خصوصی (مثلا همسر) جهت اثبات ادعای خود این موضوع را از قاضی تقاضا می‌کند.

باید در نظر داشت، مرد نمی‌تواند بدون حکم دادگاه، تقاضای پرینت مکالمات یا پیامک همسر را درخواست کند و تنها دادگاه است که می‌تواند چنین حکمی را صادر نماید.

شکایت از جرم رابطه نامشروع

برای شکایت از جرم رابطه نامشروع نیاز به شاکی خصوصی نیست و به اصطلاح حقوقی این جرم غیر قابل گذشت است به این معنا که برای پیگیری آن لزوما شکایت شخصی لازم نیست زیرا در این جرم عفت عمومی و نظم عمومی خدشه‌دار شده است. پس دادستان یا نیروی انتظامی و… در صورت مشاهده در منظر عموم می‌توانند پیگیر جرم رابطه نامشروع باشند.

دادگاه صالح برای رابطه نامشروع

رسیدگی به جرائم زنا و لواط به موجب بند “الف” ماده 302 قانون در صلاحیت دادگاه کیفری یک است. منظور از سایر جرائم منافی عفت، جرائمی جنسی غیر از زنا و لواط است که در صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار دارد و از مصادیق آن می‌توان به تفخیذ (رابطه دو مرد در حدی کمتر از لواط)، قوادی (واسطه‌گری در جرم نامشروع)، مساحقه (رابطه دو زن با یکدیگر) و همجنس‌گرایی اشاره کرد.

به این ترتیب و به طور خلاصه در زمینه دادگاه صالح برای رابطه نامشروع می‌توان گفت:

- زنا و لواط در صلاحیت دادگاه کیفری یک قراردارد.

- و سایر روابط نامشروع در صلاحیت دادگاه کیفری 2 قرار دارد.

مجازات رابطه نامشروع

همان‌گونه که پیش از این عنوان شد، مجازات رابطه خارج از چهارچوب شرع بسته به عوامل متعدد تغییر می‌کند و بخشی از آن نیز بسته به نظر قاضی است. طبق قانون، مجازات رابطه نامشروع از 1 ضربه تا 99 ضربه شلاق است که تعیین حداقل و حداکثر آن با دادگاه بوده و بسته به اوضاع و احوال و شخصیت مرتکبان، قاضی دادگاه رای صادر می‌کند.

مجازات رابطه نامشروع از طریق تهدید، اجبار و زور

مجازات رابطه نامشروع با اجبار، همان مجازات رابطه نامشروع است. لذا چنانچه یکی از زن یا مرد برای رابطه نامشروع به زور مجبور به این کار شود، مجازات فقط نسبت به اکراه کننده اعمال می‌شود.

برای مثال اگر مردی، زنی را به اجبار و زور وادار به یکی از مصادیق رابطه نامشروع مثل بوسیدن کند، تنها مرد محکوم به مجازات جرم رابطه نامشروع یعنی یک تا نود و نه ضربه شلاق خواهد شد.

مجازات زنای محصنه

پیش از بررسی مجازات زنای محصنه، به مفهوم محصن و محصنه می‌پردازیم. منظور از محصن، مرد متاهل و منظور از محصنه، زن متاهل است و قانون مجازات ویژه‌ای را برای زنای بین آن‌ها در نظر گرفته است.

در زنای محصنه هریک از مرد و زن که همسر دارند و با او نزدیکی نکرده‌اند، مجازات زن 100 ضربه شلاق و مجازات مرد علاوه بر 100 ضربه شلاق تبعید از محل سکونت به مدت 1 سال و تراشیدن سر است. طبق قانون مجازات اسلامی مجازات، اگر زوجین پیر باشند 100 ضربه شلاق و بعد سنگسار است اما اگر زوجین جوان باشند فقط سنگسار است.

مجازات زنای به عنف چیست؟

اگر مرد مجرد یا متاهلی با اجبار و زور به زنی تجاوز کند و از سوی زن اثبات شود که این نزدیکی مثلا در حالت بیهوشی، خواب یا مستی، به زور و با تهدید صورت گرفته مصداق زنای به عنف است. مجازات جرم زنای به عنف اعدام است.

مجازات زنای غیر محصنه چیست؟

هرگاه مرتکبین جرم زنا هر دو مجرد بوده و به اختیار خود ارتباط جنسی با یکدیگر برقرار کنند، مجازات در این مورد برای بار اول 100 ضربه شلاق است اما اگر 4 مرتبه جرم تکرار شود تبدیل به مجازات اعدام می‌شود.

ارش البکاره و مهرالمثل چیست

طبق قانون هرگاه ازاله بکارت دختر با رابطه جنسی یا به هر وسیله دیگری و بدون رضایت وی صورت گیرد موجب استحقاق دختر به مهر المثل است، به علاوه ارش البکاره (خسارت بکارت) است. هرگاه ازاله بکارت با نزدیکی و با رضایت دختر انجام گرفته باشد مهر المثل به او تعلق نمی‌گیرد. در خصوص ارش البکاره هر چند مجنی علیه (دختر) نیز مرتکب زنا شده است و مهریه به او تعلق نمی‌گیرد ولی مهریه غیر از ارش بکارت است و دلیلی بر سقوط ارش بکارت نیست. دیوان عالی کشور نیز اظهار داشته است: “رضایت به زنا مسقط مهر المثل بوده ولی مسقط ارش نیست.”

چنانچه شخصی که مورد تجاوز قرار می‌گیرد، دختر نباشد (زن باشد) مهر المثل به وی تعلق می‌گیرد و چنانچه با رضایت زن همراه باشد، هیچ خسارتی برای زن متصور نیست.

ماده 231 قانون مجازات اسلامی در این زمینه می‌گوید: “در موارد زنای به عنف و در حکم آن، در صورتی که زن باکره باشد مرتکب علاوه بر مجازات مقرر به پرداخت ارش البکاره و مهرالمثل نیز محکوم می‌شود و درصورتی که باکره نباشد، فقط به مجازات و پرداخت مهرالمثل محکوم می‌گردد”.

رابطه نامشروع و حق طلاق

یکی از مواردی که زن می‌تواند برای جدا شدن از همسر خود اقدام کند، اثبات عسر و حرج و یا ازدواج شوهر بدون اجازه زن و یا رابطه نامشروع است. در بعضی از موارد، مردانی که ازدواج کرده‌اند، مرتکب رابطه نامشروع می‌شوند و با این کار، زمینه ساز عسر و هرج همسر خود می‌شود و در این مورد زن از لحاظ روحی و روانی آسیب می‌بیند و دیگر حاضر نیست با مردی که با برقراری رابطه نامشروع به او خیانت کرده است، زندگی کند. پس صورتی که زن بتواند این موارد را به اثبات برساند، حق طلاق خواهد داشت.

نفقه زن خیانتکار

خیانت زن از بستر زنا یا کمتر از آن، به هیچ وجه مسقط حق نفقه زوجه نبوده و تا زمانی که زوجه از همسر خود تمکین می‌کند، استحقاق دریافت نفقه را دارد، زیرا تنها چیزی که باعث سقوط نفقه می‌شود عدم تمکین زن یا خودداری از انجام وظایف زناشویی است. مضافا، پرداخت اجرت المثل ایام زناشویی با نظر کارشناس قابل محاسبه بوده و خیانت زن در پرداخت آن تاثیری ندارد؛ لذا پرداخت آن ولو پس از خیانت زن، تکلیف زوج است.

مهریه زن خیانتکار؛ آیا زن زناکار مهریه دارد؟

زمانی که مرد و زن با یکدیگر ازدواج می‌کنند، مهریه در سند ازدواج مشخص می‌شود و به محض وقوع عقد ازدواج، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند.

در بعضی مواقع، زنان در زندگی مشترک با مردان زیادی در ارتباط هستند و یا رابطه نزدیک و نامشروع دارند و مرد تصمیم می‌گیرد به دلیل این که همسرش با دیگری رابطه  نامشروع دارد، او را طلاق دهد و در این جا یک‌ تصور اشتباه به وجود می‌آید و آن هم این است که اگر زن رابطه نامشروع داشته باشد یا مرتکب زنا شود، مهریه او ساقط خواهد شد.

باید توجه داشت حتی اگر زنان رابطه نامشروع داشته باشند و یا حتی رابطه جنسی آنان با مردان دیگر به اثبات برسد، باز هم مهریه به آن‌ها تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر اگر مردی به خاطر رابطه نامشروع زنش بخواهد او را طلاق دهد، باید مهریه او را به طور کامل پرداخت کند و این موارد تاثیری در اسقاط مهریه ندارد.

رابطه نامشروع و ارث

در بعضی از موارد اتفاق می‌افتد که زنی بعد از اینکه ازدواج کرد، مرتکب رابطه نامشروع می‌شود و یا مرتکب زنا می‌شود و همسر وی از این ماجرا مطلع می‌شود و از همسر خود شکایت می‌کند. در این مورد، حتی اگر مرد بتواند این امر را به اثبات برساند،  هیچ ارتباطی با سهم الارث زن نخواهد داشت و باعث ممنوعیت از ارث نخواهد شد.

به عبارت بهتر اگر مردی از همسر خود به جرم رابطه نامشروع شکایت کند و آن را به اثبات برساند و در این میان شوهر فوت کند و ماترک یا ارثیه‌ای از وی باقی مانده باشد، حتی با وجود اینکه زن او مرتکب رابطه نامشروع و یا حتی زنا شده باشد، باز هم از شوهر خود ارث خواهد برد.

رابطه نامشروع و طلاق از طرف مرد

در صورتی که مرد بتواند رابطه نامشروع همسر خود را به اثبات برساند و سپس بخواهد از همسر خود جدا شود، زن از حقوقی مانند اجرت المثل و شرط تنصیف دارایی محروم می‌شود، ولی  از دیگر حقوق مالی از جمله مهریه، نفقه و ارث، محروم‌ نخواهد شد. در حالت کلی اگر مرد بخواهد بدون دلیل از همسر خود جدا شود و او را طلاق دهد، باید تا نصف اموال خود و اجرت المثل را به زن پرداخت کند؛ در صورتی که اگر طلاق از طرف مرد به دلیل ناشزه بودن و تخلف زن در زندگی زناشویی باشد، دیگر این دو حق به زن تعلق نخواهد گرفت.