اخذ رضایت شاکی در جرائم کیفری

اثر گذشت در جرایم قابل گذشت:

*** در جرایم قابل گذشت، با گذشت متضررِ از جرم، تعقیب یا رسیدگی و یا اجرای حکم متوقف و موقوف می شود. پس اگر به فرض مثال؛ شخصی به اتهام صدور چک بلامحل به تحمل حبس محکوم و حکم صادره علیه او قطعی شده باشد با رضایت شاکی خصوصی مجازات حبس در مورد او اعمال نخواهد شد، حتی اگر قبل از اعلام گذشت مدتی از حبس را تحمل کرده باشد با گذشت شاکی بقیه حکم در مورد او اجرا نمی شود.

*** قانونگذار در قانون مجازات اسلامی، به برخی از جرایم قابل گذشت اشاره کرده بدون آنکه تعریف دقیقی از این دو به عمل بیاورد. بعنوان مثال جرایمی چون فحاشی، تهمت و افترا، ورود به عنف، تصرف عدوانی، تخریب، سوزاندن اسناد تجاری دیگری، آتش زدن اموال منقول دیگری، تهدید، افشای اسرار، ترک انفاق و... از جرایم قابل گذشت محسوب می شوند.

*** اگر متضررین از جرم متعدد باشند تعقیب متهم با شکایت هر یک از آنان شروع می شود ولی موقوفی تعقیب یا موقوف شدن اجرای حکم موکول و منوط به گذشت همه آنان است.

*** آیا حق گذشت صرفاً به شاکی خصوصی تعلق دارد و پس از فوت او به ورثه اش منتقل نمی شود؟

اصولاً حق گذشت همانند سایر حقوق متوفی به ورثه اش منتقل می شود و با گذشت همگی وراث تعقیب و یا اجرای حکم متوقف خواهد شد.

*** اثر گذشت در جرایم غیر قابل گذشت؛

همان طور که اشاره کردیم جرایم غیرقابل گذشت جرایمی اند که گذشت یا اعلام شکایت شاکی در تکلیف نماینده جامعه (دادستان) برای تعقیب آنها تأثیری ندارد.

بعنوان مثال: در جرم سرقت که به لحاظ برهم زدن امنیت روانی و اقتصادی جامعه به عنوان جرم غیر قابل گذشت تلقی می شود چه مالباخته شکایت کند و چه شکایت نکند و یا این که بعد از اعلام شکایت از شکایت خود منصرف و اعلام رضایت کند متهم به ارتکاب سرقت، تعقیب و به مجازات قانونی خواهد رسید و گرچه رضایت شاکی خصوصی در این گونه جرایم تأثیری بر موقوف شدن پرونده و تعقیب ندارد اما رضایت شاکی در جرایم غیرقابل گذشت تأثیر بسزایی بر نوع و میزان مجازات متهم دارد که باید آن را در دو مرحله بررسی کرد.

الف رضایت شاکی در جرائم غیر قتبل گذشت قبل از صدور حکم قطعی:

در این مرحله که از لحظه آغاز به تعقیب متهم تا زمان صدور حکم قطعی ادامه پیدا می کند هرگاه متضرر از جرم اعلام رضایت کند در جرایم تعزیری و بازدارنده دادگاه می تواند در مجازات متهم تخفیف قائل شود و یا مجازات او را از نوعی به نوع دیگر که مناسبتر به حال متهم است تبدیل کند. بعنوان مثال: به جای حبس از مجازات جزای نقدی استفاده کند.

ب و اما بعد از صدور حکم قطعی:

در این مرحله هرگاه شاکی خصوصی از شکایت خود صرف نظر کند محکوم علیه می تواند با استناد به استرداد شکایت از دادگاه صادر کننده حکم قطعی درخواست کند تا در میزان مجازات او تجدیدنظر کند، در این مورد دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق العاده رسیدگی کرده و مجازات را در صورت اقتضا در حدود قانون تخفیف خواهد داد.

*** اگر پرونده ای دارای چند شاکی خصوصی باشد تخفیف مجازات موکول به اعلام گذشت همه آنهاست؟

عده ای از قضات با اعلام رضایت یکی از شکات، محکوم علیه را مستحق تخفیف مجازات میدانند و عده دیگری برای اعمال تخفیف رضایت همه شکات را لازم می دانند.

*** آیا اعمال تخفیف مجازات به واسطه اعلام رضایت شاکی از سوی دادگاه الزامی است؟

چه قبل از صدور حکم قطعی و چه بعد از آن، دادگاه به تشخیص خود در اعمال مجازات و نوع و میزان آن تخفیف قائل می شود و این امر از سوی دادگاه الزامی نیست و ضمناً چه در جرایم قابل گذشت و چه غیر قابل گذشت، اعلام رضایت شاکی باید صریح و بدون قید و شرط باشد.

همچنین عدول (برگشت) از گذشت قابل ترتیب اثر نیست و دادگاه بر مبنای رضایت اعلامی اتخاذ تصمیم می کند.

*** آیا اعلام گذشت باید رسمی «محضری» باشد؟

خیر ضرورتی ندارد که اعلام گذشت حتماً در دفترخانه اسناد رسمی انجام گیرد. طرفین می توانند به دادگاه یا اجرای احکام مراجعه و مراتب را نزد قاضی مربوطه اعلام تا توسط او صورت جلسه شود. صورت جلسه باید به امضای طرفین و یا اعلام کننده رضایت برسد. همچنین اعلام گذشت در کلانتری نیز به شرط آن که درست تنظیم شود و برای قاضی یقین آور باشد، کفایت می کند.